امام حسن ـ علیه السلام ـ: کنیة آن حضرت ابو محمد است.درنیمه رمضان سال سوم هجرت متولد شد و ابو محمد از آن جهت می گوید که فرزند بزرگ آن حضرت محمد بوده است و القاب آن بزرگوار سید: (آقا و بزرگ) چنانکه رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: حسن و حسین ـ علیهما السلام ـ آقا و بزرگ جوانان اهل بهشت اند.[1] سبط: (نوة و نبیرة پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ) امین: (امانتدار)، حجت: (دلیل خداوند)، برّ: (نیکو)، نقی: (پاکیزه)، زکی: (پاک)، مجتبی: (برچیده شده و برگزیده)، زاهد: (بی توجه امورات دنیایی و زخارف آن وارد شده است.)[2]
امام حسن ـ علیه السلام ـ هم دارای کرامت بود و هم کریم به معنای بخشنده بوده است هر یک از ائمه ـ علیهم السلام ـ دارای محاسن و جلوه های بسیار برجسته بودند، گاهی برخی از اوصاف آنان بیشتر برجسته بوده است. اگر چه اوصاف و فضایل و ویژگی های آنان بی شمار است و از هر بعد از ابعاد انسان، اگر فرصت یافته اند برجستگی خود را نمایان کرده و برای اهل زمان شناخته شده اند، اما متأسفانه به خاطر مظلومیت آن بزرگواران و استیلای طواغیت و ستمگران اوصاف آنان و ابعاد مختلف سیره آن حضرات برای ما پوشیده مانده است. گاهی برای آن حضرات فرصتی پیش آمد کرده و در این فرصت ها توانسته اند گوشه هایی از اوصاف و سیره خود را برای مردم نشان دهند. امام حسن ـ علیه السلام ـ در دوره ای می زیست که به لحاظ سیاسی و اقتصادی و اجتماعی، مردم گرفتار فقر و ظلم بنی امیه بودند، آنان ثروت های جهان اسلام را در اختیار خود داشته و بین خود تقسیم می کردند و بیشتر مردم به فقر و پریشانی زندگی می کردند، و گاهی به امام حسن ـ علیه السلام ـ مراجعه می کردند و آن حضرت قبل از درخواست و پیش از خواسته مردم به آنان انعام و بخشش می کردند.
این بذل و بخششها که همه از دارایی خود حضرت بود در میان عرب به قدری شدت یافت که وی را کریم اهل بیت نامیدند بزرگان بنی هاشم در سخا و بخشش و احترام به مردم شهرت داشتند ولی آن حضرت به قدری در این وصف برجستگی داشت که در میان مردم و اهل بیت از همه زبان زد شده بود و به کریم اهل بیت معروف گردید. کرامات و معجزات و دلایل ائمه نیز در نزد آن حضرات فراوان بود که در منابع ذکر شده ولی کرامتش به خاطر رفع نیازهای اقتصادی و حل مشکلات مردم بیشتر زبان زد گردیده است.
امام دارای قلبی پاک و بسیار رؤوف نسبت به دردمندان و تیره بختان جامعه داشتند و با خرابه نشینان دردمند و اقشار مستضعف و کم درآمد همراه و همنشین میشدند و دردِ دلِ آنها را با جان و دل میشنیدند و به آن ترتیب اثر میدادند، و در این حرکت انسان دوستانه جز خداوند را مدّنظر نداشتند به کریم اهل بیت مشهور شدهاند.
و لذا هر ناتوان و ضعیف و درماندهای درِ خانة آن حضرت را میکوبید نا امید بر نمیگشت و حتّی خود ایشان به سراغ فقراء میرفتند و آنها را دعوت به منزل میکردند و به آنها غذا و لباس میدادند.[3]
امام حسن ـ علیه السّلام ـ تمامی توان خویش را در راه انجام امور نیک و خداپسندانه به کار میگرفت و اموال فراوانی در راه خدا میبخشید، مورّخان و دانشمندان در شرح حال زندگانی پر افتخار ایشان، بخششهای بیسابقه و انفاقهای بسیار بزرگ و بینظیری ثبت کردهاند که در تاریخ زندگانی هیچ کدام از بزرگان به چشم نمیخورد و نشانة دیگر از عظمت و کریم بودن ایشان بیاعتنایی به مظاهر فریبندة دنیاست که نوشتهاند حضرت در طول عمر خود دو بار تمام اموال و دارایی خود را در راه خدا خرج کردند و سه بار نیز ثروت خود را به دو نیم کردند و نصف آن را برای خود و نصف دیگر را در راه خدا به فقرا بخشیدند.[4]
گفته شده روزی امام حسن ـ علیه السّلام ـ بر جمعی از گدایان گذشت که پارهای چند از نان خشکها را بر روی زمین گذاشتهاند و میخورند، چون نظر ایشان به آن حضرت افتاد از امام دعوت کردند و حضرت از اسب پیاده شدند و فرمودند که خدا متکبّران را دوست نمیدارد و با ایشان نشستند و از طعام ایشان تناول کردند و بعد از همة گدایان خواستند که برای صرف غذا به خانة حضرت بروند و حضرت بر ایشان طعامهایی نیکو حاضر ساختند و به لباسهای فاخر همة آنها را مزیّن ساختند.[5]
تاریخ از بخشندگیهای امام حسن ـ علیه السّلام ـ داستانهای فراوان به یاد دارد مثلاً روزی عربی به نزد ایشان آمد و درخواست کمک کرد و امام دستور دادند که آنچه موجود است به او بدهند و قریب ده هزار درهم موجود را به آن اعرابی بخشیدند.[6]
نسبت به کرامتهای امام حسن ـ علیه السّلام ـ داستانهای زیادی در تاریخ نقل شده . وقتی درباره ی سفره ی گسترده ی کرمش از او از پرسیدند، چرا هرگز سایلی را نا امید بر نمیگردانید؟ فرمودند: من هم به درگاه خدا سایلی هستم و میخواهم که خدا محروم نسازد و شرم دارم که با چنین امیدی سایلان را ناامید کنم؛ خداوندی که عنایتش را به من ارزانی میدارد، میخواهد که من هم به مردم کمک کنم.[7]درباره چشمه جوشان کرامتش گفته شده سائلین ونیازمندان را قبل از اینکه از او بخواهند رفع نیاز می کرد واینقدر برای آبروی مردم وکرامت انسان اعتبار وبهاء می داد.
پس این بخشندگیها و کارهای نیکویی که از امام حسن ـ علیه السّلام ـ در مسیر خیر و احسان و کمک به طبقات درمانده و نیازمند انجام میگرفت و آنچه را که داشت به آنها میبخشید؛ خلق ورفتار آن حضرت مظهری از اسماء الهی بود؛ ومی توان گفت درحقیقت کریم بودن حضرت تجلی وصف کریم حقتعالی بوده است که از وصف نا قص ما بیرون است.
پی نوشت ها:
[1] . مجلسی، بحار، ج 43، ص 275، نشر موسسه الوفاء، بیروت.
[2] . مجلسی، جلال آمریکالعیون، ص 379، انتشارات اسماعیلیان، قم.
[3] . زمانی، احمد، حقایق پنهان، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اوّل، سال 1375، ص 268.
[4] . شیخ عباس قمی، منتهی الأعمال، ج 1، انتشارات هجرت، چاپ هشتم، 1374، قم، ص 417 ـ سیرة پیشوایان، مهدی پیشوایی، نشر مؤسسة تحقیقاتی امام صادق، چاپ دوّم، 1374، قم، ص 90.
[5] . جلاء العیون، ملا محمد باقر مجلسی، نشر انتشارات علمیه اسلامیه، ص 241.
[6] . منتهی الأعمال، پیشین، ص 418.
[7] . باقر شریف القریش، زندگانی امام حسن ـ علیه السّلام ـ ، ترجمة فخر الدین حجازی، نشر بعثت، چاپ اوّل، 1376، تهران، ص 135.
