نماز در ادیان قبل از اسلام ( بخش اول)

نماز پیامبران قبل از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ چگونه بوده است و به چه نحوی نماز می‌خوانده‌اند؟

نماز محکم‌ترین رشتة الفت بین بندگان و خداست و واقعیتی است که خداوند مهربان از باب محبّت از انسان خواسته است و طبق روایات معتبر از ابتدای خلقت انسان، جزء اوامر الهی بوده است و همه پیامبران خدا به نحوی مأمور به انجام آن بوده‌اند.

علی بن ابراهیم قمی در ذیل آیه مبارکة « فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ »[1]

 روایتی را از امام ششم ـ علیه السّلام ـ نقل می‌کند، و آن اینکه حضرت آدم ـ علیه السّلام ـ پس از اینکه بر اثر نزدیک شدن به درخت ممنوعه از آن باغ رانده شد به مدّت چهل شبانه‌روز در کوه صفا واقع در مکّه به خاطر دوری و فراق از محبوب به شدّت می‌گریست، تا اینکه امین وحی بر او نازل شد؛ آدم ـ علیه السّلام ـ به فرمان فرشتة وحی غسل کرد و احرام بست پس از آن در روز هشتم ذی‌الحجّه به سرزمین منی رفت و دستور گرفت که شب را در منی بماند. صبح روز نهم به عرفات آمد در حالی که زبانش مترنم به تلبیه بود. آفتاب عرفات از ظهر می‌گذشت که امین وحی به او گفت: از ادامة تلبیه خودداری کن و دو مرتبه خود را به غسل، زینت ده و مشغول نماز عصر شو، پس از نماز خواندن، فرشتة حق به وی گفت: در این سرزمین بپا خیز، چون برخاست کلمات توبه را به دستور حق به وی تعلیم فرمود. آنگاه آدم ـ علیه السّلام ـ به شرف باعظمت توبه پس از ادای فریضة عصر مشرف شد.[2]

از این روایت استفاده می‌شود که فرهنگ و آیین آن پیامبر بزرگ دارای نماز بوده است. ولی چگونگی و کیفیت و شرایط و عدد رکعات و اوقات آن برما پوشیده است و دانستن آن هم برای ما چندان لزومی ندارد.

هم چنین روایت شده است که آدم ابوالبشر ـ علیه السّلام ـ وقتی از دنیا رفت، فرزندانش از جانب حق دستور گرفتند، که قبل از دفن آدم ـ علیه السّلام ـ بر او نماز بگذارند. فرزند آدم ـ علیه السّلام ـ «هبة الله» به امین وحی گفت: ای فرستادة حق پیش قدم شو، تا بر جنازة این مرد نماز گذارده شود، فرشته پاسخ داد: خداوند ما را به سجده بر پدرت امر کرده و هم اکنون در شأن ما نیست که بر نیکوترین فرزند وی مقدم شویم. شما بر ما پیشی گیر و پنج تکبیر بر جنازه بخوان.[3] پس از خواندن هبة الله، نماز خواندن بر جنازه تمام انسان‌ها در همة ادیان الهی امر شده است.

ادریس ـ علیه السّلام ـ و نماز:

امام ششم ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: به وقت ورود به شهر کوفه از مسجد سهله دیدن کن، و در آن جایگاه با عظمت نماز بگذار و حلّ مشکلات دینی و دنیائی خود را در آنجا از خدای مهربان بطلب، مسجد سهله خانة ادریس ـ علیه السّلام ـ  است، پیامبری که در آنجا به پیشة خیاطی مشغول بود و نمازش را در آن جایگاه اقامه می‌کرد.[4]

1_ بقره آیه 37

2 _ قمی ، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، موسسه دارالکتاب دوم، 1404 ق، ج 1 ص 44

3 _ مجلسی ، محمد باقر، بحار الأنوار،  بیروت، الوفاء 1403 ق، ج 11 ص 260

4 _ قمی ، عباس ، منتهی الآمال ، تبریز ، حاج احمد 1333 ق، ج 1 ص 387