نماز در ادیان قبل از اسلام( بخش دوم)

نماز نوح ـ علیه السّلام ـ :

امام باقر ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: پرستش خداوند و اخلاص به پیشگاه او و بی‌همتا دانستن حق، که خداوند فطرت مردم را بر آن قرار داده، اصول آئین نوح ـ علیه السّلام ـ را تشکیل می‌داد. و پروردگار مهربان از نوح ـ علیه السّلام ـ و همة انبیاء پیمان گرفت که او را فرمان ببرند و از شرک دوری جویند. و نیز خداوند عزیز، نوح ـ علیه السّلام ـ را به نماز و امر به معروف و نهی از منکرو رعایت حلال و حرام دعوت کرد.[۱]

 ابراهیم-علیه السلام- و نماز:

حضرت ابراهیم خلیل ـ علیه السّلام ـ بعد از مراجعت از مکّه وقتی زن و فرزندش را در آنجا می‌گذارد به خداوند عرض می‌کند: بار پروردگارا! من زن و فرزندم را در بیابان خشک و سوزان در کنار جایگاه و خانة تو قرار دادم و به این خاطر اینان را در این منطقه می‌گذارم که نماز به پا دارند.[۲]

و نیز حضرت ابراهیم ـ علیه السّلام ـ به خداوند عرض می‌کند: پروردگارا من و فرزندانم را بپا دارندة نماز قرار بده و درخواست مرا به لطف و عنایت بپذیر.[۳]

موسی ـ علیه السّلام ـ و نماز:

خداوند متعال در سورة طه می‌فرماید:« چون موسی ـ علیه السّلام ـ به آتش نزدیک شد، ندایی شنید: من پروردگار تو هستم، کفش از پای بیرون کن، من تو را به مقام شامخ رسالت برگزیده‌ام، بنابراین گوش فرا ده. منم خدای یکتا، خدایی جز من نیست، پس مرا پیروی کن و نماز را به خاطر یاد من برپادار.[۴]

عیسی ـ علیه السّلام ـ و نماز:

قرآن کریم در سورة مریم می‌فرماید: عیسی ـ علیه السّلام ـ گفت همانا من بندة خدایم، به من کتاب آسمانی عنایت شده و به شرف نبوّت آراسته‌ام... و تا زنده‌ام دستور دارم نماز را بپای داشته و زکات مال خود بپردازم.[۵]

بنابراین تمام انبیاء الهی طبق دلایل از کتاب (قرآن) و روایات، ملزم بودند تا نماز را بپا دارند. و هیچ یک از آنها از این امر مستثنی نبوده‌اند، اما کیفیّت و چگونگی آنها برای ما معلوم نیست که آیا آنان هم چون ما مسلمانان نماز و عبادت الهی را بجا می‌آوردند و یا به نحوی دیگر به این مراسم عبادی عمل می‌کرده‌اند.

در نتیجه تمام انبیاء الهی ملزم به نماز و عبادت الهی  بوده اند و از آدم ـ علیه السّلام ـ تا پیامبر خاتم ـ صلّی الله علیه و آله ـ همه به این وظیفه عمل می‌نموده‌اند و هیچ یک از انبیاء استثناء نشده است، امّا کیفیت و چگونگی نماز آنها برای ما معلوم نیست که به چه شکل و آداب خاصی نماز را بجا می‌آوردند. از کتاب‌های مقدّس آنان مانند تورات و انجیل که مورد اعتبار و اعتماد هم نیست، چنین استفاده می‌گردد، که آنها به هر دعایی نماز می‌گویند، از این رو نماز آنان با نمازی که در شریعت اسلام مورد تأکید قرار گرفته تفاوت دارد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1. ازدواج با بیگانگان، محمّد ابراهیمی.

2. طهارت و نجاست اهل کتاب، حسن زمانی.

پی نوشت ها:

1. بحارالانوار، ج11، ص280.

2 . ابراهیم/37.

3. همان، 40.

4 . طه/11 ـ 12.

5.مریم/آیات 30 ـ 31

نماز در ادیان قبل از اسلام ( بخش اول)

نماز پیامبران قبل از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ چگونه بوده است و به چه نحوی نماز می‌خوانده‌اند؟

نماز محکم‌ترین رشتة الفت بین بندگان و خداست و واقعیتی است که خداوند مهربان از باب محبّت از انسان خواسته است و طبق روایات معتبر از ابتدای خلقت انسان، جزء اوامر الهی بوده است و همه پیامبران خدا به نحوی مأمور به انجام آن بوده‌اند.

علی بن ابراهیم قمی در ذیل آیه مبارکة « فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ »[1]

 روایتی را از امام ششم ـ علیه السّلام ـ نقل می‌کند، و آن اینکه حضرت آدم ـ علیه السّلام ـ پس از اینکه بر اثر نزدیک شدن به درخت ممنوعه از آن باغ رانده شد به مدّت چهل شبانه‌روز در کوه صفا واقع در مکّه به خاطر دوری و فراق از محبوب به شدّت می‌گریست، تا اینکه امین وحی بر او نازل شد؛ آدم ـ علیه السّلام ـ به فرمان فرشتة وحی غسل کرد و احرام بست پس از آن در روز هشتم ذی‌الحجّه به سرزمین منی رفت و دستور گرفت که شب را در منی بماند. صبح روز نهم به عرفات آمد در حالی که زبانش مترنم به تلبیه بود. آفتاب عرفات از ظهر می‌گذشت که امین وحی به او گفت: از ادامة تلبیه خودداری کن و دو مرتبه خود را به غسل، زینت ده و مشغول نماز عصر شو، پس از نماز خواندن، فرشتة حق به وی گفت: در این سرزمین بپا خیز، چون برخاست کلمات توبه را به دستور حق به وی تعلیم فرمود. آنگاه آدم ـ علیه السّلام ـ به شرف باعظمت توبه پس از ادای فریضة عصر مشرف شد.[2]

از این روایت استفاده می‌شود که فرهنگ و آیین آن پیامبر بزرگ دارای نماز بوده است. ولی چگونگی و کیفیت و شرایط و عدد رکعات و اوقات آن برما پوشیده است و دانستن آن هم برای ما چندان لزومی ندارد.

هم چنین روایت شده است که آدم ابوالبشر ـ علیه السّلام ـ وقتی از دنیا رفت، فرزندانش از جانب حق دستور گرفتند، که قبل از دفن آدم ـ علیه السّلام ـ بر او نماز بگذارند. فرزند آدم ـ علیه السّلام ـ «هبة الله» به امین وحی گفت: ای فرستادة حق پیش قدم شو، تا بر جنازة این مرد نماز گذارده شود، فرشته پاسخ داد: خداوند ما را به سجده بر پدرت امر کرده و هم اکنون در شأن ما نیست که بر نیکوترین فرزند وی مقدم شویم. شما بر ما پیشی گیر و پنج تکبیر بر جنازه بخوان.[3] پس از خواندن هبة الله، نماز خواندن بر جنازه تمام انسان‌ها در همة ادیان الهی امر شده است.

ادریس ـ علیه السّلام ـ و نماز:

امام ششم ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: به وقت ورود به شهر کوفه از مسجد سهله دیدن کن، و در آن جایگاه با عظمت نماز بگذار و حلّ مشکلات دینی و دنیائی خود را در آنجا از خدای مهربان بطلب، مسجد سهله خانة ادریس ـ علیه السّلام ـ  است، پیامبری که در آنجا به پیشة خیاطی مشغول بود و نمازش را در آن جایگاه اقامه می‌کرد.[4]

1_ بقره آیه 37

2 _ قمی ، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، موسسه دارالکتاب دوم، 1404 ق، ج 1 ص 44

3 _ مجلسی ، محمد باقر، بحار الأنوار،  بیروت، الوفاء 1403 ق، ج 11 ص 260

4 _ قمی ، عباس ، منتهی الآمال ، تبریز ، حاج احمد 1333 ق، ج 1 ص 387